RYS HISTORYCZNY ZNP

RYS HISTORYCZNY ZNP

        Jubileusz 100- lecia Związku Nauczycielstwa Polskiego - to sto lat działalności związkowej, a to daje powody do uzasadnionej satysfakcji z kolejnych dokonań pracowników oświaty.
To jeden wiek w dziejach narodu , a ten czas to nie jedna „epoka życia ” kilku pokoleń . To epoka ciągłości i trwałości związkowych idei oraz rola ZNP w walce o powszechną i demokratyczną szkołę , wysoki poziom edukacji i godność stanu nauczycielskiego .
       Warto przypomnieć wydarzenia z 1 października 1905 r. w Pilaszkowie - w małej szkółce ukradkiem nauczyciele ludowi pod wpływem burzliwych wydarzeń i patriotycznych wystąpień w 1905 roku podjęli walkę o polską szkołę . Stu delegatów nauczycieli szkół powszechnych na zjeździe podjęło ważne decyzje o podjęciu nauki w języku polskim i utworzeniu Związku Nauczycieli Ludowych.
        Organizacja ta została natychmiast poddana represjom władz carskich ,ale ideę łączenia się w obronie polskiej oświaty
i nauczycieli podjęli nauczyciele ludowi w Galicji , którzy postanowili utworzyć organizację o charakterze powszechnym. Dokonało się to na Zjeździe 28 grudnia 1905 roku , na którym powołano Krajowy Związek Nauczycieli Ludowych .
       Wydarzenia te były świadectwem dojrzałości stanu nauczycielskiego, świadomości swych powinności i stawianych założeń, siły
i determinacji w realizacji celów społecznych, oświatowych, zawodowych oraz zdolności do podejmowania samodzielnych zadań .
       U progu niepodległości oba nurty połączyły się tworząc w 1919 r. Związek Nauczycielstwa Polskiego Szkól Powszechnych .

       2 lipca 1930 roku w Krakowie z połączenia organizacji: Związek nauczycielstwa Szkół Powszechnych(prezes Stanisław Nowak) i Związek Zawodowy Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich ( prezes Stanisław Kalinowski) powstał Związek Nauczycielstwa Polskiego, którego pierwszym prezesem został Stanisław Nowak.
       Od początków ruchu nauczycielskiego jego najbardziej specyficzną cechą było łączenie dwóch głównych ze sobą powiązanych nurtów : wypełniania patriotycznych społecznych obowiązków oraz walki o godność i rangę zawodu.
       W swojej 100- letniej historii Związek łączył walkę o powszechną , demokratyczną szkołę i wysoki poziom edukacji z dążeniem do zapewnienia nauczycielom wysokich kwalifikacji zawodowych, korzystnego statusu prawnego i godziwych warunków życia.
        W latach dwudziestolecia międzywojennego Związek wypracował koncepcje ustroju szkolnego i funkcjonowania oświaty. Walczył o nauczycielskie etaty , pragmatykę służbową i poziom płac. Równocześnie oferował nauczycielom pomoc w podnoszeniu kwalifikacji i doskonaleniu zawodowym .Organizował różne formy kształcenia i dokształcania, powołał Instytut Pedagogiczny – pierwszą własną wyższą uczelnię dla nauczycieli . Wydawał pisma społeczno – oświatowe i pedagogiczne , także książki adresowane do młodzieży i dorosłych .
       W okresie drugiej wojny światowej Związek Nauczycielstwa Polskiego działał w konspiracji jako Tajna Organizacja Nauczycielska pod kierownictwem Zygmunta Nowickiego. Członkowie TON –u organizowali i prowadzili konspiracyjne nauczanie, narażając się na najsurowsze represje, często płacąc za to cenę życia.Należy pamiętać, że Związek w podziemiu opracowywał programy oświatowe dla przyszłej Polski, prowadził działalność wydawniczą, śpieszył z pomocą materialną swym członkom .To dzięki TON- owcom po wybuchu wojny prawie 28 tys. uczniów mogło ukończyć szkoły średnie różnego typu,a ok. 6 tys . studia uniwersyteckie .

W Gminie Chełmek tajne nauczanie prowadzili nieżyjący już:

- Jan Mucha - kierownik szkoły w Bobrku i w Chełmku, nauczyciel szkoły powszechnej ,

- dr Stefan Stuglik - profesor Seminarium Duchownego we Lwowie . Prowadził tajne nauczanie w Bobrku, gdzie mieszkał na plebanii .Aresztowany i więziony w Bielsku, później w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, zamordowany w Dachau .

- Kazimierz Balon-kierownik szkoły w Gorzowie. organizator ośrodka tajnego nauczania i jego kierownik ,członek Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury w Chrzanowie. Za swoją działalność wielokrotnie bity kolbami karabinów, miał połamane żebra, ale nadal nauczał .

       Po wojnie 6 lutego 1945 roku Związek wznowił swą działalność. Do 1980r.był jedyną organizacją zawodową działającą w oświacie , szkolnictwie wyższym i nauce. Wniósł znaczący wkład w odbudowę edukacji , uczestniczył w regulacji sytuacji prawnej nauczycieli, odtworzył system samokształcenia nauczycieli, doskonalenia i dokształcania nauczycieli. Odbudował i rozwinął działalność leczniczo – wypoczynkową, tworząc własną bazę lecznictwa sanatoryjnego, wypoczynkowego i rekreacyjnego .

       Dziś podobnie jak wielokrotnie w swych dziejach. Związek przypomina, że edukacja to fundament przyszłości, że wysoki poziom kształcenia to dobro, które powinno być dostępne dla wszystkich dzieci oraz niezbędny warunek rozwoju kulturalnego
i cywilizacyjnego kraju i społeczeństwa, że zawód nauczycielski zasługuje na szacunek i ochronę. Jesteśmy to winni naszym dzieciom,
a także dzieciom naszych dzieci.